Obowiązek alimentacyjny rodziców względem dzieci
Stosownie do treści przepisu art. 133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), każde z rodziców ma obowiązek łożenia na utrzymanie dzieci, które nie są jeszcze…
Stosownie do treści przepisu art. 133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej: k.r.o.), każde z rodziców ma obowiązek łożenia na utrzymanie dzieci, które nie są jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Zakres tego obowiązku, zgodnie z art. 135 k.r.o., wyznaczają z jednej strony usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej, z drugiej zaś zarobkowe i majątkowe możliwości osoby zobowiązanej, przy czym wykonywanie obowiązku alimentacyjnego może polegać także, w całości lub w części, na osobistych staraniach o utrzymanie lub wychowanie dziecka. Przez usprawiedliwione potrzeby należy rozumieć nie tylko elementarne potrzeby polegające na zapewnieniu minimum egzystencji, ale także takie, które stworzą uprawnionemu normalne warunki bytowania odpowiadające jego wiekowi, stanowi zdrowia i statusowi rodziców. Sąd przy ich ustalaniu usprawiedliwonych potrzeb dziecka kieruje się ponadto zasadami doświadczenia życiowego i wiedzy ogólnej.
Oboje rodzice są zobowiązani do świadczeń alimentacyjnych wobec dziecka, których maksymalny zakres finansowy stanowią zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego, określane nie według faktycznie osiąganych dochodów, ale według tego, jakie dochody może osiągać zobowiązany przy założeniu, że dokłada wszelkich starań i swoje możliwości zarobkowe w pełni wykorzystuje. Ustalenie przez Sąd wysokości świadczeń alimentacyjnych w konkretnej sprawie zależy od wykazania ich w postępowaniu dowodowym.
Pamiętać jednak należy, iż obowiązek alimentacyjny nie ogranicza się do sfery finansowej. Art. 135 § 2 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w sposób jasny wskazuje, że wykonywanie obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie może polegać także na osobistych staraniach o utrzymanie i wychowanie.
Obowiązek alimentacyjny obciąża rodziców dziecka niezależnie od tego, czy rodzicom tym przysługuje władza rodzicielska. Obowiązek alimentacyjny nie stanowi bowiem elementu treści stosunku władzy rodzicielskiej, lecz jest elementem odrębnego zobowiązania o charakterze rodzinnym. Dlatego też ograniczenie, zawieszenie oraz pozbawienie władzy rodzicielskiej nie ma wpływu na istnienie obowiązku alimentacyjnego rodzica względem dziecka (vide: Fras Mariusz (red.), Habdas Magdalena (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany).
Obowiązek alimentacyjny na pełnoletnie dziecko
Należy również zwrócić uwagę, iż zgodnie z przyjętym w orzecznictwie Sądu Najwyższego oraz literaturze prawniczej poglądem powyższe przepisy nie ograniczają się wyłącznie do dzieci małoletnich, a obowiązek alimentacyjny może obejmować także osoby dorosłe, które jednak nie są jeszcze w stanie się utrzymać samodzielnie. Wiek dziecka nie przesądza o istnieniu bądź nieistnieniu obowiązku alimentacyjnego, lecz możliwości dziecka do samodzielnego utrzymania się, dochody z jego majątku, a także niedostatek (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 16 października 2003 roku, sygn. akt I SA/Łd 788/02, LEX nr 90294). Rodzice pełnoletniego dziecka, które kontynuuje naukę, obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem niego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 stycznia 1999 roku, sygn. akt. II CKN 828/99, Lex nr 110587). Z zaprezentowanych powyżej poglądów wyrażonych w orzecznictwie wynika jednoznacznie, że obowiązek alimentacyjny może ciążyć na rodzicach także w stosunku do pełnoletniego dziecka, które nie jest jeszcze samodzielne, kontynuuje naukę, a dochody z jego majątku nie wystarczą na pokrycie jego kosztów utrzymania w całości czy w części. Podstawową przesłanką do przyjęcia istnienia obowiązku alimentacyjnego jest fakt kontynuacji przez dziecko nauki. Wynika to wprost z zacytowanego orzecznictwa Sądu Najwyższego. Kontynuacja ta nie może oznaczać jednak samego faktu uczęszczania do jakiejkolwiek szkoły lub pobierania nauki w jakiejkolwiek dziedzinie, bez związku z dotychczasowym wykształceniem dziecka. Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec pełnoletniego uczącego się dziecka istnieje wówczas, gdy wiek dziecka nie odbiega znacząco do wieku osób, które podejmują naukę w zwykłym trybie (tj. bez opóźnień organizacyjnych), a ponadto pełnoletnie dziecko wykazuje chęć nauki i jego osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki.
Powyższe oznacza, że sąd powinien rozważyć, czy rodziców stać na dalsze utrzymanie dziecka, jeżeli ma ono możliwości zatrudnienia się zgodnie z wyuczonym zawodem. W wyroku z 10.12.1998 r., I CKN 1104/98, LEX nr 327909, SN uznał, że z obowiązku alimentacyjnego powinni zostać zwolnieni rodzice, którzy z uwagi na niskie emerytury tylko w skromnym zakresie zabezpieczają swoje materialne potrzeby. Podobnie w wyroku z 30.06.1999 r., III CKN 199/99, LEX nr 503217, SN podkreślił, że jeżeli pełnoletnie dziecko mające wyuczony zawód zamierza studiować na prywatnej uczelni wyższej, z czym – obok kosztów utrzymania – łączy się czesne, trzeba także uwzględnić okoliczność, czy pozwala na to stopa życiowa rodziców.
Niniejszy artykuł jest ogólnym omówieniem tematu. Każda sprawa jest wielowątkowa i wymaga dokładnej analizy. W związku z powyższym w sprawach rodzinnych, w szczególności w sprawach o rozwód, alimenty, kontakty z dzieckiem czy ograniczenie władzy rodzicielskiej, zachęcam do skorzystania z pomocy Naszej Kancelarii.